Verlost van depressie met rTMS

Ze herinnert het zich nog goed. Het was in de vierde week van de behandelsessies met rTMS toen ze op de autoradio Lionel Richie ‘All night long’ hoorde zingen. “Ik kreeg er goede zin van, terwijl ik al twee jaar alles als donker en grijs ervoer. Dat was heel apart en natuurlijk fijn.” Saskia van Ingen hoort tot de groep patiënten voor wie rTMS aanslaat als behandeling tegen depressie. Wanneer je twee therapievormen hebt geprobeerd (in haar geval psychotherapie en anti-depressiva) zonder positief effect, vergoedt de zorgverzekering in Nederland deze innovatieve behandeling. De helft van deze doelgroep is daarna van de depressie af. Alexander Sack, hoogleraar in Maastricht en bestuurslid van de Nederlands-Vlaamse Stichting Hersenstimulatie, hoopt dat verder onderzoek die groep nog zal vergroten in de toekomst. “Wanneer je mensen al eerder zou mogen behandelen, is dat percentage waarschijnlijk groter; we zien nu alleen de patiënten die lastig te behandelen zijn.”

Hoe het werkt
Sack doet al 25 jaar onderzoek naar hersenstimulatie op een non-invasieve manier, dat wil zeggen van buitenaf, zonder operatieve ingreep. Bij rTMS wordt een elektromagnetische spoel, een soort forse cassette, tegen de buitenkant van het hoofd gehouden. De spoel stuurt een elektromagnetische stimulans met een specifieke frequentie naar geselecteerde hersengebieden. Sack: “Bij depressie weten we welke hersengebieden je moet activeren en welke je juist moet remmen. Dat kun je met die spoel bewerkstelligen. Niet in één keer: de behandeling wordt een tijdlang regelmatig herhaald, zodat de hersenen feitelijk getraind worden een nieuwe balans te vinden.” De behandeling maakt dus gebruik van de ‘neuroplasticiteit’ van ons brein: het vermogen nieuwe verbindingen te maken door leren van nieuwe dingen.

Vermoeiend
“Dat is knap vermoeiend”, herinnert Saskia zich. “Wat raar lijkt, want je zit in een stoel en merkt verder niet zo heel veel van die spoel. Mijn lip en oog trokken een beetje en ik had later op de dag heel licht wat hoofdpijn. Maar ik kon na afloop gewoon zelf met de auto naar huis. In totaal kreeg ik zes weken behandeling.” Gemiddeld zijn twintig tot dertig sessies nodig om effect te behalen. In Maastricht komen patiënten drie keer per week naar het ziekenhuis om drie behandelingen van circa twintig minuten op dezelfde dag te krijgen. Na drie weken zijn ze dan klaar.

Unieke samenwerking
De reden dat het in Maastricht een compacter traject is vergeleken met andere behandelcentra in Nederland, is volgens Sack de unieke samenwerking. “We doen hier in Maastricht al heel lang wetenschappelijk onderzoek naar deze techniek; ik heb samen met mijn team en collega’s van het center voor integratieve neurowetenschappen (CIN) zelfs rTMS op cellen in petri-schaaltjes toegepast om het fundamenteel effect op hersencellen te bestuderen. Die fundamentele kennis delen en koppelen we aan de specialisten van de afdeling Psychiatrie en Klinische Neurofysiologie van het ziekenhuis, waardoor een unieke interdisciplinaire samenwerking ontstaat tussen de Universiteit Maastricht en meerdere afdelingen van het Maastricht UMC, allemaal verbonden binnen het Hersen+Zenuw Centrum. Zodoende lopen we voorop, wat voor patiënten alleen maar prettig is.” De vertaling van fundamenteel onderzoek in het lab naar een behandeling die zelfs vergoed wordt door de zorgverzekeraar, is een droom voor menige wetenschapper. “De innovatie cirkel is rond en maakt een existentieel verschil voor vele mensen”, zegt Sack.

Verder onderzoek
De onderzoeker hoopt de techniek in de toekomst nog verder te kunnen verbeteren en kreeg onlangs een subsidie om te onderzoeken of een nog meer gepersonaliseerde TMS-behandeling met verschillende frequenties op individueel niveau een verschil kunnen maken. Ook wordt er nu met een meting van de schedel bepaald waar de hersengebieden zitten die de spoel moet beïnvloeden, maar mogelijk heeft het zin dat met een individuele fMRI-scan te bepalen? Hij verwacht dat rTMS ook voor andere psychiatrische en neurologische ziektebeelden, zoals dwangstoornissen of neuropathologische pijn, in de toekomst uitkomst kan bieden, als ook daar voldoende onderzoek naar is gedaan. Depressie liep wat dat betreft voorop.

Iedere dag beter
Tot groot geluk van Saskia. Nadat Lionel Richie haar had opgevrolijkt, ging het iedere dag een beetje beter met haar. “Ik had tijdens mijn depressie ook last met mijn evenwicht en geheugen en ook dat herstelde zich. Ik was al voor de behandeling gestopt met medicatie, dus het was duidelijk een effect van rTMS. Ik ben echt heel blij met deze behandeling. Sinds september afgelopen jaar werk ik weer en dat bevalt super.” Natuurlijk is ze alert op een eventuele terugval. “Ik heb met therapie ook wel geleerd hoe ik goed voor mezelf zorg, wat ook belangrijk is. Maar mocht het weer terugkomen, dan weet ik nu dat rTMS aanslaat bij mij. Dat is toch een beetje een geruststelling.”