Werken aan het brein met een app

Parkinsonpatiënten kunnen lijf en geest trainen, ook in tijden van corona

Wereldwijd zijn er meer dan zes miljoen parkinsonpatiënten. Met de vergrijzing zal het aantal patiënten de komende jaren nog flink stijgen. Er wordt zelfs een verdubbeling van het aantal patiënten verwacht in de komende twintig jaar. En daarmee neemt ook de behoefte toe aan hulpmiddelen om de fysieke en cognitieve achteruitgang van deze patiënten op zijn minst te vertragen.

Boksen
Jona Beckers en Hanneke van Dijk-Huisman, allebei fysiotherapeut in het Maastricht UMC+, houden zich uiteraard vooral bezig met het fysieke gedeelte. Jona Beckers: “Parkinson is een progressieve ziekte: het fysieke functioneren van de patiënt gaat achteruit. Het is zaak dat proces van achteruitgang af te remmen door te bewegen. Dat kan van alles zijn: wandelen, fietsen, zwemmen, fitnessen, maar ook een wat ruigere sport als boksen. Daar denk je misschien niet gelijk aan bij parkinsonpatiënten, maar in Nijmegen is daar onderzoek naar gedaan en boksen blijkt goed te werken.”  Van Dijk-Huisman voegt daar aan toe dat patiënten geen topsport hoeven te bedrijven, maar dat het erom gaat dat ze aan beweging doen wat ze kunnen doen: “Vaak matig intensief bewegen, verspreid over de dag, is beter dan één uur per dag intensief bewegen. Dat heeft onderzoek uitgewezen.”

Motivatie
In coronatijden is het extra moeilijk om parkinsonpatiënten gemotiveerd te houden. Samen fitnessen bijvoorbeeld is niet of nauwelijks meer mogelijk door de strenge coronamaatregelen. Bovendien durven veel patiënten niet meer naar de plaatselijke fysiotherapeut te gaan uit angst voor besmetting. Daarmee wordt de rol van de fysiotherapeut vooral die van coach: het stimuleren van de patiënt om thuis op eigen initiatief te (blijven) bewegen. Om dat gedaan te krijgen, verwijzen fysiotherapeuten bijvoorbeeld naar beweegvideo’s. Beckers: “Normaal voelen patiënten nog de druk van het eerstvolgende bezoek aan de fysiotherapeut. Dat is toch een soort stok achter de deur. Mensen kunnen wel weer terecht bij hun fysiotherapeut, maar ze durven niet goed. En dus moeten we voorkomen dat patiënten passief worden. Ervoor zorgen dat ze op eigen initiatief iets aan beweging gaan of blijven doen. Het liefst iets dat ze leuk vinden. Helemaal optimaal is het als dat kan samen met een maatje. Zoals die patiënt die met zijn partner op een tandem door de regio fietst. Dat is natuurlijk een perfecte oplossing.”

Opgenomen in het ziekenhuis
Hanneke Van Dijk-Huisman wijst op het belang van bewegen voor patiënten die zijn opgenomen: “Patiënten op een verpleegafdeling liggen of zitten meer dan 87 procent van de tijd. Dan leveren ze snel in aan kracht en conditie. We stimuleren patiënten, ook parkinsonpatiënten, dan ook om zoveel mogelijk te bewegen. Een middel dat we daarvoor bijvoorbeeld in kunnen inzetten, is de hospital fit app. Via die app worden bewegingsoefeningen aangeboden. De app is gekoppeld aan een accelerometer, een bewegingssensor die zowel aan de patiënt als aan de therapeut informatie geeft over de mate waarin patiënten in beweging zijn tijdens de ziekenhuisopname.”

Cognitie
Parkinsonpatiënten hebben niet alleen te maken met fysieke, maar ook met cognitieve achteruitgang. (Cognitie is een verzamelterm voor onder meer aandacht, bewustzijn en geheugen.) Helaas zijn er niet zoveel behandelopties om daar iets aan te doen. Er zijn wel geneesmiddelen die enig effect hebben op geheugencapaciteit en taalvermogen, maar die hebben tegelijkertijd de nodige bijwerkingen, zoals misselijkheid en… toename van de tremor, de bekende trilling in vooral de handen. En dan zijn er de traditionele cognitieve trainingen, die helaas vaak nogal saai zijn, waardoor patiënten er al snel de brui aan geven.

MyCognition
Een lichtpuntje is de app van MyCognition, AquaSnap genaamd, die parkinsonpatiënten kan helpen om hun geheugen, concentratie en focus te trainen, en daarmee cognitieve achteruitgang te vertragen. De app richt zich op de vijf cognitieve kerndomeinen: aandacht, verwerkingssnelheid, episodisch geheugen (dat is het geheugen voor persoonlijke gebeurtenissen), werkgeheugen en uitvoerende functie. Door dagelijks gebruik worden geheugen en concentratie getraind. Dat helpt om de geestelijke gezondheid van de patiënt en daarmee de kwaliteit van leven te verbeteren.

Psychische schade
Hoewel de ziekte van Parkinson in de eerste plaats een bewegingsstoornis is, kan de ziekte ook ernstige psychische schade veroorzaken, zoals gevoelens van angst en depressie, schade die de cognitieve achteruitgang versnelt. In een later stadium van Parkinson kunnen die cognitieve gebreken zo ernstig worden dat de diagnose dementie wordt gesteld. Cognitieve achteruitgang verhoogt ook de last voor zorgverleners en leidt vaak tot opname en hoge gezondheidszorgkosten.
Actief blijven
Het feit dat er cognitieve schade is geconstateerd, wil echter niet zeggen dat de parkinsonpatiënt zijn hersenen niet meer kan gebruiken. Het stimuleren van (delen van) de hersenen met cognitieve oefeningen helpt de geest actief te houden en zodoende de achteruitgang af te remmen. Net zoals iemand met een lichamelijke handicap spieroefeningen kan doen, om zodoende langer mobiel te blijven.

Aquasnap
Met de app van MyCognition kunnen parkinsonpatiënten videogames zoals AquaSnap spelen, om op die manier spelenderwijs de hersenen te trainen. Sjors van de Weijer, stafadviseur IT en Innovatie in het Maastricht UMC+, gaat binnenkort promoveren op het gebruik van de app van MyCognition. Hij heeft er goede ervaringen mee: “De app bevat fijne instructies en begint op een gemakkelijk niveau, waarna het geleidelijk aan uitdagender wordt. Wel zien we dat niet alle patiënten het omgaan met apps even gemakkelijk afgaat, en we denken dan ook dat niet alle apps voor alle patiënten geschikt zijn. Maar de eerste resultaten van onze studie met de MyCognition app zijn in elk geval hoopvol.”

De app van MyCognition kan gedownload worden via de IOS-appstore en Google Play.