NWA
In het kader van de Nationale Wetenschapsagenda gaan experts van het Maastricht UMC+ in de rubriek 'In gesprek met...' in op één van de vragen die zijn gesteld aan de wetenschap. Deze keer bespreekt kinderlongarts prof. dr. Edward Dompeling, hoogleraar Kindergeneeskunde, de volgende vraag:

Kunnen we voorspellen welke kinderen/mensen astma gaan ontwikkelen?

“Momenteel is het antwoord op die vraag simpelweg: nee. Ik zeg ‘momenteel’, omdat er wel degelijk wetenschappelijke ontwikkelingen zijn die daar verandering in kunnen gaan brengen. Het voorspellen of iemand astma gaat ontwikkelen is lastig, omdat de symptomen van de ziekte vergelijkbaar zijn met die van herhaalde virale luchtweginfecties (ook wel viral wheeze  genoemd). Met name bij kinderen onder de zes jaar is dat onderscheid nauwelijks te maken.

Edward Dompeling
Het is een veelvoorkomend probleem: een ‘piepende’ of ‘zagende’ peuter die moeite heeft met ademhalen. Maar liefst veertig procent van alle kinderen krijgt vroeg of laat dergelijke klachten. De ouders gaan logischerwijs met hun kind naar de huisarts en die moet op zijn beurt het oordeel vellen: astma of niet? Vaak zal de huisarts de diagnose 'mogelijk astma' stellen, waarna het kind passende medicatie krijgt voorgeschreven. Uiteindelijk blijkt tweederde van deze kinderen echter helemaal geen astma te hebben. Ze hebben 'slechts' last van herhaalde virale infecties die op zesjarige leeftijd vanzelf weer over gaan. Op die manier wordt onterecht medicatie voorgeschreven aan de kinderen. Daarom zou het fantastisch zijn als we een diagnosetool zouden hebben die kan voorspellen welke kinderen astma zullen ontwikkelen en welke niet. Die tool lijkt op komst.

Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen. Bekende symptomen zijn hoesten, benauwdheid en het karakteristieke ‘piepende’ of ‘zagende’ geluid bij het ademhalen. Patiënten zijn vaak ook gevoelig voor bepaalde externe prikkels, zoals huisstofmijt, fijnstof, haren van huisdieren of rook. Als de luchtwegen in contact komen met prikkels waarvoor de patiënt gevoelig is, ontstaat een vernauwing van het luchtwegkanaal: een astma-aanval. In medische termen wordt dat ook wel een exacerbatie genoemd. Patiënten kunnen dat als bijzonder angstig ervaren. Ook hier zou een vroege voorspeller wenselijk zijn, zodat je de medicatie kan aanpassen en hopelijk de aanval nog kunt voorkomen.

Astma
Mocht je bij een arts terecht komen met luchtwegklachten zal deze onder andere een longfunctietest uitvoeren, ook wel spirometrie genoemd. Met deze methode kan de longinhoud worden gemeten en kan de arts bepalen of er vernauwing van de luchtwegen is. Het kan ook zijn dat de arts een zogeheten provocatietest uitvoert. Hij dient dan een stofje toe (meestal histamine) om te zien of de luchtwegen daar acuut op reageren. Histamine is namelijk het stofje dat vrijkomt bij overgevoeligheid voor bepaalde externe prikkels, zoals eerder genoemd. Op basis van deze testen zal de arts beoordelen of de klachten astma-gerelateerd zijn. Helaas kunnen deze onderzoeken pas uitgevoerd worden bij kinderen van zes jaar en ouder en bij volwassenen.  Peuters tot zes jaar missen de coördinatie om dergelijke longtesten te doen. Met als gevolg dat de diagnose verkeerd wordt gesteld. In het Maastricht UMC+ doen we momenteel onderzoek naar een ademtest die ons in staat zou kunnen stellen om veel vaker de juiste diagnose te stellen, ook bij kleine kinderen.

Het enige dat we voor de test nodig hebben is uitademingslucht. In die lucht zitten honderden chemische stofjes in minuscule hoeveelheden. We noemen dat vluchtige organische stoffen (VOC’s, naar het Engelse volatile organic compounds). Het blijkt dat bij astmapatiënten een aantal van die stofjes in verhoogde hoeveelheden in uitademingslucht aanwezig is, vergeleken met kinderen die enkel een virale infectie hebben. Met behulp van een techniek die gaschromatografie wordt genoemd kunnen we precies die stofjes meten. Deze test is zo nauwkeurig dat we in tachtig tot negentig procent van de gevallen

Kind met Astma
konden voorspellen welke kinderen astma zouden ontwikkelen en welke niet. Dat is vele malen betrouwbaarder dan de huidige testen die worden gebruikt. Daarnaast werken we ook nog aan een andere ademtest die vooraf kan voorspellen of een patiënt een astma-aanval kan verwachten. Het principe is hetzelfde als bij de andere ademtest. Momenteel kunnen we twee weken van tevoren een aanval zien aankomen. De patiënt kan zodoende zijn medicatie nog aanpassen waarna de aanval hopelijk voorkomen wordt.

Beide testen zijn nog in onderzoeksfase, maar leveren nu al betrouwbare resultaten. Het minpunt op dit moment is echter nog dat de techniek waarmee we de stoffen in uitgeademde lucht bepalen relatief kostbaar en tijdrovend is. We willen toewerken naar een klein handzaam apparaat met een ingebouwde sensor die eenvoudig te gebruiken is. Zo hopen we in de toekomst artsen een betrouwbaar hulpmiddel te kunnen bieden om een lastig te diagnosticeren ziekte goed te kunnen beoordelen. Dit zal leiden tot een betere behandeling van de grote groep kinderen met astmaklachten onder de zes jaar en een aanzienlijke besparing van de zorgkosten."

Meer weten over astma?

Postdoc onderzoeker Kim van de Kant won tijdens de Longdagen van 2015 de NRS Young Investigator Award voor onderzoek naar de ademtest. Tevens was ze genomineerd voor de Publieksprijs.

Externe prikkels, zoals huisstofmijt of stoffige ruimtes, kunnen astma in de hand werken. Maar ook té hygiënisch kan niet goed zijn. Via Gezond Idee is hier meer over te lezen.

Via het Longforum kunnen patiënten met elkaar in contact komen en ervaringen uitwisselen.

Onderzoek steunen kan via:
- Longfonds
- Kinderonderzoekfonds Limburg

In onderstaand filmpje vertellen prof. dr. Edward Dompeling en dr. Kim van de Kant over de voorspellende ademtest.

Sluit de enquête