"Afweersysteem. Het woord zegt het eigenlijk al. Simpel gezegd is het een verzameling van cellen in je lichaam die er voor zorgen dat ziektemakers zoals virussen of bacteriën worden bestreden en buiten worden gehouden. Het immuunsysteem laat eigen lichaamscellen en weefsel met rust. Kankercellen lijken de vernietigende werking van het immuunsysteem echter ook te ontwijken. Hoe komt dat? Een kankercel is toch overduidelijk een ongewenste indringer? Daarvoor moeten we eerst wat meer weten over zijn ontstaan.
Voor patiënten die al uitzaaiingen hebben is er eigenlijk geen weg meer terug. De huidige behandelingen, zoals radiotherapie en chemotherapie, zijn niet in staat om deze vorm van kanker te genezen. Hoe mooi zou het zijn als we het eigen immuunsysteem zouden kunnen mobiliseren om de tumor aan te vallen en niet alleen de primaire, maar ook de uitzaaiingen. Veel kankeronderzoek richt zich tegenwoordig op het vakgebied van de immuuntherapie. Zo ook in Maastricht. Ons onderzoek richt zich op de ontwikkeling van een zogeheten combinatietherapie, waarbij we radio- en immuuntherapie met elkaar verenigen.
Ondanks dat tumorcellen veel lijken op gezonde cellen, zijn er toch verschillen. Zo wordt er in tumorweefsel altijd een apart vaatstelseltje aangelegd dat afwijkt van andere bloedvaten. Daar bevinden zich bijvoorbeeld eiwitten die je nergens anders in het lichaam tegenkomt. ED-B (afkorting voor: Extra domain-B containing fibronectin) is zo'n voorbeeld. Er bestaat een antilichaam, genaamd L19, die precies dat eiwit herkent en zich er aan vastbindt. Daarmee kun je de tumor als het ware markeren. En nu komt de truc. Als we het stofje nemen dat plaatselijk de eigen afweerreactie versterkt en dat koppelen aan het stofje dat de uitgezaaide tumor markeert, kunnen we gericht kankercellen bestrijden, overal in het lichaam.
We zijn inmiddels zover dat we deze combinatietherapie in een klinische fase aan het testen zijn om de juiste dosis van de immuuntherapie op de bestraling af te stemmen. Wanneer dit op korte termijn afgerond is zal deze behandeling bij een select aantal patiënten met uitgezaaide longkanker in verschillende ziekenhuizen wordt vergeleken met de standaardbehandeling. Eerdere resultaten lieten zien dat zowel de bestraalde primaire tumor verdwijnt, maar ook onbestraalde tumoren in andere delen van het lichaam bleken te worden aangepakt. In principe is de behandeling bij verschillende tumorvormen toepasbaar. De combinatietherapie is in potentie dan ook een van de eerste behandelingen die uitgezaaide tumoren zou kunnen genezen."
Noot: De combinatietherapie wordt voorlopig alleen in onderzoeksverband toegepast en is geen standaardbehandeling. Mocht u naar aanleiding van dit artikel vragen hebben over deze studie, dan kunt u contact opnemen met MAASTRO Clinic via 088 445 5666.
Meer weten over (immuun)therapie bij kanker?
- MAASTRO Clinic is een bestralingsinstituut dat pal naast het Maastricht UMC+ ligt. Het centrum gespecialiseerd in radiotherapie heeft tevens een kliniek bij het VieCuri Medische Centrum in Venlo.
- Protonentherapie is een nieuw type bestraling bij de behandeling van kanker, die bijzonder effectief is en minder bijwerkingen kent. Deze behandelmethode om kanker te bestrijden is medio 2018 beschikbaar in het Zuid-Oost Nederland Protonen Therapie Centrum in Maastricht (ZON-PTC).
- Natural killer cellen (NK-cellen) zijn een ander type cellen van het immuunsysteem die uitkomst zouden kunnen bieden in de behandeling van kanker.
- Sinds maart 2016 bekleedt prof. dr. Carl Figdor de TEFAF Oncology Chair van het Maastrichtse onderzoeksinstituut GROW. Figdor is hoogleraar tumor-immunologie aan het Radboudumc en doet onderzoek naar de inzet van dendritische cellen, de 'alarmcellen' van het immuunsysteem.