Hans-Peter Brunner-La Rocca

In het kader van de Nationale Wetenschapsagenda gaan experts van het Maastricht UMC+ in de rubriek 'In gesprek met...' in op één van de vragen die zijn gesteld aan de wetenschap. Deze keer bespreekt cardioloog Hans-Peter Brunner-La Rocca, hoogleraar Cardiologie & Klinisch Hartfalen:

Kunnen we een betere behandeling en prognose realiseren voor patiënten met hartfalen?

"Bij de huidige behandeling van hartfalen speelt medicatie een voorname rol. Als patiënt krijg je meestal een heel scala aan geneesmiddelen mee naar huis. ACE-remmers die de bloedvaten verwijden, waardoor het hart minder hard hoeft te werken, bètablokkers die de zuurstofbehoefte van de hartspier verminderen, verschillende soorten plasmiddelen en eventuele andere medicijnen. Nagenoeg iedere patiënt krijgt hetzelfde arsenaal aan medicatie voorgeschreven. Bij de één slaat dat echter beter aan dan bij de ander.

Het zou natuurlijk veel beter en efficiënter zijn als we voor iedere individuele patiënt de optimale samenstelling aan medicijnen kunnen voorschrijven. Daarvoor zouden we wel moeten kunnen voorspellen welke patiënt op welk middel zal gaan reageren. Dat verhoogt niet alleen de effectiviteit, maar bespaart ook nog eens kosten.

Momenteel wordt daarom veel onderzoek gedaan naar zogeheten biomarkers. Dit zijn van nature aanwezige stoffen in het menselijk lichaam die iets kunnen zeggen over iemands gezondheidstoestand. Deze biomarkers zijn bijvoorbeeld meetbaar in het bloed. In het geval van hartfalen fungeert het eiwit BNP (dat staat voor: B-type natriuretic peptide) bijvoorbeeld als biomarker. Door overbelasting, na een hartinfarct of bij ontsteking wordt schade toegebracht aan de hartspier: er ontstaat hartfalen. Door te veel druk op de hartspier komt BNP vrij in de bloedbaan. Wanneer er een sterke verdenking is op hartfalen kan de cardioloog een BNP-meting doen. Dit helpt om de diagnose hartfalen te stellen en te bepalen hoe ernstig de situatie is. Naast BNP zijn er tal van andere stoffen die je kunt meten en die iets kunnen zeggen over de gezondheid van het hart. Dat wordt in de praktijk echter nog nauwelijks toegepast. Het is namelijk nog niet bekend welke relatie er tussen therapie en diverse biomarkers bestaat.

Momenteel doen we onderzoek naar een aantal verschillende biomarkers, waarmee we uiteindelijk hopen te voorspellen welke patiënt het meest gebaat is bij een bepaalde combinatie van medicijnen. Is biomarker A bijvoorbeeld verhoogd aanwezig, dan kan een hogere dosering bètablokker worden voorgeschreven, is biomarker B verhoogd dan is misschien juist een lagere dosering nodig. Op die manier zoeken we naar de ideale mix van medicamenten voor iedere patiënt. Zo hopen we op zijn minst hetzelfde effect te kunnen bewerkstelligen, maar met minder medicijnen, minder bijwerkingen, een betere kwaliteit van leven en minder zorgkosten. Voor dat in dit de praktijk kan worden toegepast is echter nog wel verder onderzoek nodig.

Nog mooier zou het natuurlijk zijn als we hartfalen veel eerder konden opsporen. Nu is het zo dat de diagnose pas in een laat stadium wordt gesteld. Ben je er eerder bij is er logischerwijs ook meer winst te boeken. Door middel van een nieuwe, innovatieve techniek kan uitademingslucht worden geanalyseerd. In combinatie met klinische gegevens zou het mogelijk moeten zijn om daarmee een betere diagnose van hartfalen te stellen. Die ademtest is gebaseerd op het herkennen van patronen van zogenoemde vluchtige organische stoffen (VOC's) in de uitademingslucht. Een patiënt met hartfalen heeft zeer waarschijnlijk een afwijkend patroon in vergelijking met een gezond persoon. Voordat we deze methode echter in de praktijk kunnen brengen, moet daar natuurlijk eerst nog uitvoerig onderzoek naar worden gedaan. De eerste resultaten zijn in ieder geval veelbelovend.

Hartfalen is een ziekte die 25 jaar geleden als zeer ernstig kon worden bestempeld. Bijna de helft van de patiënten kwam binnen één jaar te overlijden. De overleving is inmiddels sterk verbeterd, maar nog altijd is de prognose van hartfalen slechter dan de meeste vormen van kanker. Daarnaast komen er ook steeds meer patiënten bij. Momenteel krijgt één tot twee procent van de Westerse bevolking hartfalen, in 2025 zal dit zijn toegenomen tot drie procent, omgerekend zijn dat zo'n 20 miljoen Europeanen. Om de zorgkosten niet de pan uit te laten rijzen en de druk op ziekenhuizen te verminderen, zijn ook nieuwe innovatieve oplossingen noodzakelijk. Eén van die oplossingen ligt in de zogeheten telebegeleiding, het op afstand monitoren van patiënten. Een voorbeeld daarvan is de 'MijnHartfalenCoach', een internetapplicatie die patiënten ondersteunt in het dagelijks leven. De 'slimme' digitale tool signaleert o.a. verslechtering van de gezondheidstoestand, geeft advies en een individueel behandelplan, zodat de patiënt zelf tijdig kan ingrijpen. Op die manier kan het aantal ziekenhuisopnamen worden terug gebracht, terwijl de kwaliteit van leven ook nog eens wordt verbeterd. Ik voorzie dat deze ontwikkelingen in zelfzorg in de toekomst alleen nog maar verder zullen toenemen. Ook hier staan de individuele behoeften van de patiënt voorop. Willen we hartfalen het hoofd bieden, dan moeten we blijven zoeken naar verschillende manieren om iedere patiënt persoonlijk te blijven benaderen."

Meer weten over hartfalen?

- De Hart & Vaatgroep is een platform voor en van mensen met een hart- of vaatziekte. Via de website is veel informatie te vinden over verschillende hart- en vaataandoeningen waaronder hartfalen en telebegeleiding.

- Heartfailurematters.org is een Nederlandstalige website met veel informatie over hartfalen.

- Jaarlijks wordt het evenement 'Loop met je dokter' georganiseerd door de Health Foundation Limburg. Inschrijf- en sponsorgeld van de wandeltocht komt ten goede aan verschillende projecten van het Maastricht UMC+.

- Queen of Hearts is een grootschalig onderzoek waarbij onder andere wordt gezocht naar biomarkers die iets zouden kunnen zeggen over hartfalen bij vrouwen. In het bijzonder bij vrouwen die een zwangerschapsvergiftiging hebben doorgemaakt.

Onderzoek naar hartfalen steunen kan via:
- HFL Hart- en vaatziekten
- Hartstichting