Met het Maastricht CardioMyoPathy Register zoeken onderzoekers naar nieuwe mogelijkheden voor het opsporen en de behandeling van hartziekten. Met een innovatieve database garanderen ze de veiligheid van de gegevens van de deelnemers. Alle deelnemers kunnen daarom met een gerust hart meedoen aan deze grootschalige studie.
Al jaren specialiseren cardiologen zich op steeds kleinere stukjes van hun vakgebied, zoals het hartinfarct, ritmestoornissen of hartfalen. Om het overzicht over al deze hartziekten niet te verliezen, is het handig zo nu en dan uit te zoomen en het grote geheel te bekijken. Dat is precies het doel van het Maastricht CardioMyoPathy Register (mCMP, cardiomyopathie is een medische term voor hartziekten). Dit register brengt het wel en wee van mensen met hartziekten in kaart en dat levert hopelijk nieuwe inzichten over het ontstaan en de behandeling van hartziekten op. Maar, hoe zorgen de wetenschappers ervoor dat alle patiëntengegevens veilig zijn? Onderzoeker bij de afdeling cardiologie en patholoog in opleiding in het MUMC+ en één van de initiatiefnemers van het mCMP-register, dr. Michiel Henkens, legt uit.
Digitale kluis
“We werken met twee fysiek van elkaar gescheiden databases. De eerste bevat alle gecodeerde onderzoeksgegevens, maar geen informatie die deze gegevens aan een persoon kunnen linken zoals bijvoorbeeld naam, geboortedatum of geslacht. De gegevens bevatten per persoon wel een unieke code. De tweede database is een digitale kluis die de sleutel voor alle codes bevat. Alleen de lokale onderzoekers in Maastricht hebben toegang tot de kluis en kunnen bij akkoord van de deelnemers contact met hen opnemen, bijvoorbeeld met het verzoek de jaarlijkse vragenlijst in te vullen of om mee te doen aan andere studies. “Elke deelnemer beslist overigens vooraf zelf of hij of zij door de onderzoekers benaderd mag worden. Wie niet benadert wil worden, mag toch meedoen aan de studie.”
“Bij expliciete toestemming van de deelnemers kunnen de anonieme gegevens gedeeld worden met onderzoekers uit andere centra om zo gezamenlijk nog beter onderzoek te kunnen doen naar hartziekten”, vervolgt Henkens. “Hierbij worden alleen de gecodeerde gegevens gedeeld en niet de tot persoon herleidbare gegevens. De database met gegevens van deelnemers voldoet daarmee aan de strengste regels om de anonimiteit van iedereen te waarborgen.”
De onderzoekers ‘vullen’ de database op een nieuwe en innovatieve manier. “Samen met onze partners lukte het om de gegevensverzameling te automatiseren”, zegt Henkens. “Dat is een enorme vooruitgang, want voorheen moest een onderzoeker al die gegevens overtypen wat heel veel werk was en bovendien typefouten op kon leveren.” Die automatisering is erg welkom, zeker omdat de onderzoekers tienduizend deelnemers voor het mCMP-register zoeken om zo hartspierziekten uiteindelijk beter op te kunnen sporen en in de toekomst hopelijk beter te kunnen behandelen. Ze zijn met al ruim 2500 deelnemers aardig op weg
Michiel Henkens behaalde in 2014 zijn bachelor gezondheidswetenschappen en zijn bachelor geneeskunde (cum laude) aan de Universiteit Maastricht. In 2019 behaalde hij zijn master geneeskunde (cum laude) en startte hij zijn promotietraject bij de afdeling cardiologie van het MUMC+. In oktober 2022 rondde hij dit traject succesvol af. Tijdens zijn promotie werd hij coördinator van de NLHI-Hartenbank, een centrale biobank waarin hartweefsel van overleden donoren wordt opgeslagen voor wetenschappelijk onderzoek. Michiel is in juli 2022 begonnen met zijn opleiding tot patholoog in het MUMC+. Tijdens zijn specialisatie zal hij ook zijn functie als coördinator van de NLHI-Hartenbank voortzetten en blijft hij onderzoek doen als postdoctoraal onderzoeker bij de afdeling cardiologie van het MUMC+ en onderzoeksinstituut CARIM.
We willen zieke mensen vergelijken met hun gezonde leeftijdgenoten om te zien waarin ze, behalve de hartziekte, nog meer verschillen. Dit zal waardevolle informatie opleveren om zo onder andere het ontstaan van hartziekten nog beter te begrijpen.
Een gezond hart en toch meedoen?
Iedereen die met een hartziekte of voor de screening op hartziekten de polikliniek cardiologie van het MUMC+ bezoekt kan meedoen aan het mCMP-register. Ook mensen die na onderzoek door de cardioloog geen hartziekten blijken te hebben. Henkens vertelt waarom: “We willen zieke mensen vergelijken met hun gezonde leeftijdgenoten om te zien waarin ze, behalve de hartziekte, nog meer verschillen. Dit zal waardevolle informatie opleveren om zo onder andere het ontstaan van hartziekten nog beter te begrijpen. Er is nog een reden: hoewel de cardioloog nu geen hartziekten vindt, kan deze in de toekomst helaas altijd nog ontstaan. Door deze groep mensen te volgen, kunnen we meer inzicht krijgen in de manier waarop we (toekomstige) hartziekten sneller en nog beter op kunnen sporen.”
Het Maastrichtse register is populair, ook andere ziekenhuizen willen en gaan meedoen aan deze veilige en efficiënte manier van data-verzameling om hartziekten nog beter te begrijpen. Dankzij de strengste veiligheidsmaatregelen, zoals de gescheiden databases, de digitale kluis en de automatische gegevensverzameling, hoeven deelnemers niet bang te zijn dat hun gegevens in vreemde handen komen. Vrijwillig meedoen aan het onderzoek is en blijft dus veilig.
Tijdens een bijeenkomst van onderzoekers op het gebied van hart- en vaatziekten op 23 juni 2023 ontving Henkens twee prijzen voor zijn onderzoek: de tweede prijs van de Einthoven Dissertatieprijs 2022 en ontving hij namens de NLHI-Hartenbank (www.hartenbank.nl) de Wiek van Gilst Samenwerkingsprijs 2023. Een bewijs dat zijn onderzoek én zijn manier van onderzoek doen door de wetenschappelijke wereld gewaardeerd wordt.
Collega's van Michiel Henkens over data en onderzoek
Hoogleraar cardiologie Kevin Vernooy
Prof. dr. Kevin Vernooy, hoogleraar cardiologie in het MUMC+, over hoe de onderzoekers de data overzichtelijk en veilig houden, ook al doen er zoveel mensen en andere ziekenhuizen mee: “We willen graag gegevens van een grote groep diverse patiënten verzamelen en dat maakt de samenwerking met andere ziekenhuizen zo belangrijk. Elk ziekenhuis verzamelt daarbij op dezelfde manier dezelfde gegevens. Dat maakt dat het verzamelen van de data overzichtelijk blijft. Bovendien kan een arts alleen de informatie van patiënten uit het eigen ziekenhuis zien, wat de veiligheid van de data vergroot.”
Cardioloog Vanessa van Empel
Dr. Vanessa van Empel, cardioloog in het MUMC+, heeft ervaring met het delen van gegevens van patiëntenonderzoek: “Doordat we data mogen en kunnen delen, kunnen we veel meer informatie uit de data halen, wat essentieel is voor goed en innovatief onderzoek. Maar, we delen gegevens altijd anoniem, zonder naam, met alleen een code. Iedereen is zich bewust van de privacywetgeving en gaat dan ook zeer zorgvuldig om met de anonieme data.”
Onderzoeker Isabell Wiethoff
Isabell Wiethoff, onderzoeker van onderzoeksinstituut CAPHRI van het Maastricht UMC+, over de vraag of Open Data Science, iedereen open toegang tot (persoonlijke) gegevens geeft: “Nee, Open Data Science verwijst naar het open en transparant publiceren van de resultaten. We streven ernaar dat de resultaten van onderzoek met het mCMP-register gratis te lezen zijn voor andere onderzoekers en belangstellenden. Het gaat uiteraard alleen om de resultaten en niet om de persoonlijke gegevens zelf.”